کمپرسور یخچال، قطعه‌ی بسیار مهمی در یخچال است. این قطعه هم موتور یخچال است و هم گاز تبریدی را درون سیستم پمپ میکند. کمپرسور شبیه جعبه‌ای سیاه است که در پشت یخچال قرار گرفته و چندین سیم و لوله از آن عبور میکند. با گذشت زمان و استفاده‌ی مداوم از یخچال، موتور یا کمپرسور فرسوده شده و در عملکرد آن مشکل به وجود می‌آید.
خرابی کمپرسور، عملا یخچال را بلااستفاده میکند. به همین دلیل، شناخت این قطعه، عملکردش، دلایل خرابی و نحوه‌ی بالابردن عمر مفید آن بسیار مهم است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با ادامه‌ی این مطلب همراه ما باشید.
اجزای تشکیل‌دهنده‌ی کمپرسور یخچال
کمپرسور یخچال متشکل از پیستون، میلنگ و سوپاپ است. میلنگ داخل محفظه کمپرسور قرار دارد و با کمک یک موتور آسنکرون به چرخش درمی‌آید. چرخش ناشی از میلنگ باعث می‌شود تا پیستون به حرکت درآمده و در نتیجه، سوپاپ‌ها گاز را به کل سیستم پمپاژ کنند. روی این قطعه، سه لوله دیده می‌شود: لوله‌ی مخصوص شارژ گاز، لوله‌ی مکش گاز و لوله‌ی فشار گاز. هرکدام از این اجزا وظیفه‌ی خاص خود را در خنک‌کردن یخچال دارند.
وظیفه‌ی کمپرسور یخچال
هیچ یخچالی به‌صورت کامل عایق نیست. هوای سرد از داخل یخچال به بیرون نفوذ کرده و هوای گرم وارد آن می‌شود. به همین دلیل، دمای یخچال مرتب پایین می‌آید. سنسورهای دمای یخچال، در صورت کاهش دما، به کمپرسور یخچال فرمان می‌دهند که شروع به کار کند. وظیفه‌ی کمپرسور پمپاژ گاز کندانسور و سپس اواپراتور و در نتیجه، خنک کردن فضای داخل یخچال است.
طرز کار کمپرسور
کمپرسور یخچال در ابتدا گاز مبرد فریون را به داخل می‌کشد. گاز مبردی که در یخچال‌ها استفاده می‌شود؛ در دمای پایین به مایع تبدیل می‌شود (معمولا دمای منفی 26.6 درجه‌ی سانتی‌گراد). پس از ورود مبرد به موتور، کمپرسور این مایع را فشرده میکند. با فشرده‌شدن، دمای آن نیز بالا می‌رود. سپس این گاز داغ را به سمت کندانسور هدایت میکند. بسته به مدل فن کندانسور هوا را به کندانسور می‌دمد و گاز را خنک میکند. این گاز با خنک شدن، دوباره به مایع تبدیل می‌شود.
گاز مایع تا زمان رسیدن به شیر انبساط به حرکت خود ادامه می‌دهد. این گاز از دریچه‌ی بسیار کوچکی عبور کرده و در نهایت در قسمت اواپراتور فریزر تبخیر می‌شود. این تبخیر در دمای منفی 27 درجه‌ی سانتی‌گراد صورت می‌گیرد. با حرکت این گاز مایع در کویل‌ها، هوای گرم از محفظه‌ی اطراف یخچال گرفته می‌شود. براساس قانون دوم ترمودینامیک، گرما از اجسام گرم‌تر به اجسام سردتر انتقال می‌یابد. اگر در این مرحله گاز مایع را جسم سرد در نظر بگیریم، هوای اطراف یخچال جسم گرم خواهد بود که گرمای خود را به گاز مایع منتقل میکند.
انتهای مسیر کویل‌ها به کمپرسور برگشته و گاز مایع دوباره در کمپرسور فشرده می‌شود. این فرایند آن‌قدر ادامه می‌یابد که یخچال به دمای مناسب خود برگردد. وقتی دما به حالت عادی برگشت؛ سنسورهای دما به کمپرسور فرمان توقف می‌دهند.
از موتور یخچال چه استفاده‌هایی می‌شود؟
درواقع، موتور یخچال یک پمپ باد است که علاوه بر پمپاژ هوا، مزایای بسیار زیاد دیگری نیز دارد. برخی از مزایای دیگر آن به شرح زیر هستند:
۱. مصرف برق بالایی ندارد.
۲. می‌توانید آن را از مخزن جدا کنید.
۳. صدای تولیدشده هنگام کار با این دستگاه بسیار کم است.
۴. قدرت پمپاژ این موتورها زیاد است و هوا را با بیشترین قدرت ممکن پمپاژ می‌کنند.
۵. در ساخت آن‌ها از قطعات باکیفیت استفاده شده است.
۶. تعمیر آن‌ها راحت است.
تمامی این دلایل باعث شده تا از موتور یخچال در ساخت پمپ‌های بادی استفاده شود. با استفاده از این پمپ‌ها میتوان انواع میخکوب قوی، جک‌های پنومات کوچک، وسیله‌ی رنگ‌کاری و دستگاه پمپ باد و موارد مشابه آن ساخت.
کمپرسور یخچال برای پمپ باد
همان‌طور که قبلا اشاره شد؛ شما می‌توانید از کمپرسور یخچال برای ساخت پمپ‌های بادی استفاده کنید. کمپرسور در این دستگاه‌ها نقش مخزن را ایفا میکند. هوا در این مخزن ذخیره شده و از سمت دیگر برای بادکردن انواع تشک بادی کوچک، استخر بادی، بادکنک و مواردی از این دست خارج می‌شود.
تمامی پمپ‌های باد باید سوئیچ کنترل فشار داشته باشند. این سوئیچ میزان گاز و هوای خروجی را کنترل کرده و از بروز هرگونه خطر جلوگیری میکند. در کنار این سوئیچ، یک شیر فشارشکن گذاشته می‌شود. این شیر به‌عنوان گزینه‌ی امنیتی دیگر مورداستفاده قرار می‌گیرد. درصورتی‌که سوئیچ کار نکند؛ این شیر هوای اضافی را خارج میکند.
مراحل عملکرد موتور یخچال
- مکش گاز: کمپرسور گاز مبرد را از اواپراتور (که در داخل یخچال و فریزر قرار دارد) با فشار کم مکش می کند.
- فشرده سازی گاز: کمپرسور گاز مبرد را با فشرده سازی، گرم و با فشار بالا به کندانسور (که معمولاً در پشت یخچال قرار دارد) منتقل می کند.
- تبدیل گاز به مایع: در کندانسور، گاز مبرد گرم با خنک شدن توسط فن و هوای محیط، به مایع تبدیل می شود.
- گذر از شیر انبساط: مایع مبرد از طریق شیر انبساط عبور می کند و در این فرآیند فشار و دمای آن به شدت کاهش می یابد.
- جذب گرما: مایع مبرد سرد و کم فشار به اواپراتور منتقل می شود. در اواپراتور، مایع مبرد با تبخیر شدن، گرمای داخل یخچال و فریزر را جذب می کند و دوباره به گاز تبدیل می شود.
- تکرار چرخه: این چرخه به طور مداوم تکرار می شود تا زمانی که دمای داخل یخچال و فریزر به دمای دلخواه برسد.
آیا موتور یخچال باید یکسره کار کند؟
کمپرسور تنها در صورت پایین‌آمدن دمای یخچال و با فرمان حسگرهای دما کار میکند. در همین راستا، میتوان گفت که کارکردن یکسره‌ی آن به معنی وجود مشکل یا خرابی در یخچال است. اگر خرابی از خود موتور یا کمپرسور باشد؛ گاز مبرد در یخچال ایجاد سرما نمی‌کند. به همین دلیل، حسگرهای دما غیرفعال نشده و یکسره به کمپرسور فرمان کارکردن می‌دهند. این اتفاق معمولا پس از گذشت چند سال استفاده از یخچال می‌افتد.
از طرفی، ممکن است که ایراد از ترموستات یخچال باشد. در این صورت، دمای یخچال به حد موردنظر می‌رسد؛ اما ترموستات و حسگر دما این دما را تشخیص نداده و همچنان به کمپرسور فرمان خنک‌کردن می‌دهند. اگر مواد غذایی در یخچال دچار یخ‌زدگی شوند؛ مشکل کارکردن یکسره‌ی موتور، از ترموستات است. موارد زیر، سایر عواملی هستند که باعث کارکردن یکسره‌ی یخچال می‌شوند:
۱. گرفتگی یا کثیف‌شدن لوله‌های کندانسور
۲. خالی‌شدن گاز یخچال
۳. محیط گرم یا نبود فضای کافی برای خروج هوای گرم در اطراف یخچال
۴. گذاشتن غذای گرم در یخچال
۵. خراب‌شدن لاستیک عایق درب یخچال
آیا کمپرسور یخچال قابل‌تعمیر است؟
عمر مفید کمپرسورها معمولا ده سال است. بسته به نحوه‌ی استفاده از یخچال، این مدت می‌تواند کمتر یا بیشتر شود. بااین‌حال، پس از گذشت ده سال، احتمالا باید موتور یخچال را تعویض کنید. مواردی مانند مشاهده‌ی برفک، شنیدن صدای ناهنجار یا زیاد از یخچال، کارکردن یکسره‌ی کمپرسور یخچال، خنک‌نشدن یخچال یا فریزر و مواردی از این قبیل از نشانه‌های خرابی کمپرسور هستند.
اگر کمپرسور یخچال شما خراب شده است؛ می‌توانید با یک متخصص تماس بگیرید. گاهی تکنسین تشخیص می‌دهد که خرابی موتور خیلی جدی نیست و میتوان تنها با تعمیرش، تا مدت‌ها از آن استفاده کرد. گاهی معلوم می‌شود که حتی پس از تعمیر، موتور باز هم به‌خوبی کار نخواهد کرد و پس از گذشت مدتی دوباره به تعمیر نیاز خواهد داشت. در این صورت بهتر است موتور را تعویض کنید تا از بروز دوباره‌ی مشکل و زیادتر شدن هزینه‌ها جلوگیری شود. اگر یخچال شما دچار مشکل شده است، می توانید از متخصصین حرفه ای و باتجربه کاردون جهت تعمیر یخچال خود کمک بگیرید.
نحوه‌ی اتصال خازن به کمپرسور یخچال
دو نوع خازن قابلیت اتصال به موتورهای یخچال را دارند: خازن‌های خشک و خازن‌های الکترولیتی. در این بخش درباره‌ی اتصال این خازن‌ها به موتور یخچال و عملکرد آن‌ها بیشتر توضیح می‌دهیم.
۱) خازن‌های خشک
این خازن‌ها، خازن‌های راه‌انداز یا استارت نیز نامیده می‌شوند. خازن‌های خشک برای کار دائم روی رله‌ی استارت قرار می‌گیرند. ظرفیت این نوع خازن‌ها نسبت به خازن‌های الکترولیت بیشتر و ولتاژ آن‌ها کمتر است و با سیم‌پیچ سری بسته می‌شود. این خازن‌ها بین شش تا ده بار در ساعت استارت می‌زنند.
۲) خازن‌های الکترولیتی
این نوع خازن که بین سیم‌پیچ‌های استارت و رانینگ بسته می‌شود؛ ولتاژ بالاتر و ظرفیت کمتری دارد. به‌صورت دائم روی مدار قرار گرفته و در رله‌های ولتاژی قرار می‌گیرد.
تست خازن کمپرسور چگونه انجام می‌شود؟
باید سر این خازن را به مدت یکی دو ثانیه به جریان برق وصل کنیم. اگر جرقه ضعیف باشد؛ خازن خراب شده است. تعویض این خازن‌ها و وصل‌کردن آن‌ها به رله کاری تخصصی است. اگر خازن شما به تعویض یا نصب نیاز دارد؛ حتما از یک تعمیرکار کمک بگیرید.
نحوه‌ی ساخت کمپرسور باد با موتور یخچال
توان مصرفی موتور یخچال چیزی حدود 300 وات یا کمتر است که بسیار کم‌مصرف محسوب می‌شود. شما می‌توانید به‌جای خرید کمپرسور باد، با استفاده از موتور یخچال، کمپرسور باد مخصوص خود را بسازید. البته دقت کنید که میزان فشار تولیدشده توسط این کمپرسور باد تنها مناسب مصارف خانگی است. سرهم کردن این نوع از کمپرسور به مهارت و دانش فنی نیاز دارد. درصورتی‌که فشار هوا باعث آسیب‌دیدن بدنه‌ی موتور و نشت روغن آن شود؛ پوست شما آسیب خواهد دید.
نحوه‌ی تست سالم بودن کمپرسور یخچال
بسیاری از مواقع، خرابی یخچال و کارکردن یکسره‌ی کمپرسور دلایل متعددی دارد. اگر خرابی سایر قطعات با خرابی موتور اشتباه گرفته شود؛ ممکن است شما هزینه‌ی زیادی صرف تعویض کمپرسور کرده و نتیجه‌ای نگیرید. به همین دلیل، ضروری است که ابتدا از سالم بودن موتور مطمئن شوید. برای تست سالم بودن کمپرسور یخچال راه‌های متعددی وجود دارد که به چند مورد اشاره می‌کنیم.
۱) تست کمپرسور با استفاده از اهم‌متر
یخچال را از برق کشیده و سیم‌پیچ‌های دو سر کمپرسور را با اهم‌متر بررسی کنید. مقاومت این سیم‌پیچ‌ها باید بین شش تا هشت باشد. هر عددی کمتر از شش یا بیشتر از هشت نشانه‌ی خرابی کمپرسور است.
۲) تست جریان کمپرسور یخچال
کمپرسور را به‌صورت مستقیم به جریان برق متصل کرده تا از کارکردن آن اطمینان حاصل کنید. دقت کنید که تنها چند ثانیه باید کمپرسور را به برق متصل نگه دارید.
چگونه کمپرسور یخچال را باز کنیم؟
برای بازکردن کمپرسور باید ابتدا گارد پشت یخچال با استفاده از پیچ‌گوشتی باز شود. سپس باید بادقت کابل‌ها و تمامی اتصالات مرتبط با کمپرسور را از آن جدا کنید. تمامی این مراحل را باید با دقت تمام انجام دهید تا آسیبی به موتور یا یخچال نزنید. نحوه‌ی بستن پایه‌ها و محل قرارگیری عایق‌ها را به‌خاطر بسپارید. اگر از کارهای فنی مربوط به یخچال سر در نمی‌آورید؛ حتما با تعمیرکار تماس بگیرید.
آموزش تعویض کمپرسور یخچال
پس از بازکردن کمپرسور، نوبت به تعویض یا تعمیر آن می‌رسد. اگر از قبل موتور یخچال جدید تهیه کرده باشید؛ می‌توانید کمپرسور را طبق مرحله‌ی قبل باز کرده و کمپرسور جدید را جایگزین کنید. پس از اتصال دوباره‌ی کابل‌ها، مطمئن شوید که پایه‌ها محکم شده‌اند و عایق‌ها را در جای قبلی خود قرار داده‌اید. اگر پایه‌ها شل باشند؛ یخچال هنگام کارکردن سروصدا میکند.
نحوه‌ی نصب رله کمپرسور یخچال
رله استارت با فرستادن جریان برق به سیم‌پیچ‌های استارت و رانینگ موتور باعث کارکردن موتور می‌شود. اگر این قطعه خراب شود؛ می‌توانید آن را با قطعه‌ی رله‌ی استاندارد دیگر تعویض کنید. برای انجام این کار، کافی است طبق مراحل زیر پیش بروید:
۱. ابتدا یخچال را از برق کشیده و دستکش عایق به دست کنید.
۲. با استفاده از پیچ‌گوشتی، صفحه‌ی گارد پشت یخچال را باز کنید.
۳. با گیره‌ی سیمی، قاب رله را متصل نگه دارید. این گیره را بلند کرده و قاب سیم را از رله جدا کنید.
۴. رله را بکشید تا خازن دائمی جدا شود.
۵. خازن را به رله‌ی جدید وصل کنید.
۶. سوکت سیم را به رله‌ی جدید وصل کنید.
۷. رله را سر جای خود برگردانده و گیره‌ی سیم را دوباره نصب کنید تا رله سر جای خود بماند.
چرا موتور یخچال صدا می‌دهد؟
صدای تولیدشده توسط موتور یخچال دلایل متفاوتی دارد. برای پیداکردن دلیل اصلی بهتر است که با تکنسین تماس بگیرید. موارد زیر برخی از دلایل احتمالی صدادادن موتور یخچال هستند:
۱. پایه‌های موتور شل شده یا در جای درست بسته نشده‌اند. در این صورت، موتور هنگام کارکردن صدا می‌دهد.
۲. رله‌ی استارت خراب شده و موتور صدایی شبیه استارت‌زدن تولید میکند.
۳. گاز موتور کم شده یا لازم است روغن آن عوض شود.
۴. لوله‌های داخلی رسوب گرفته یا فرسوده شده‌اند.
۵. سیستم برفک‌زدایی یخچال دچار مشکل شده است.
نحوه‌ی شارژ گاز کمپرسور یخچال
خالی‌شدن گاز فریون، باعث کاهش دمای یخچال و کارکردن یکسره‌ی موتور می‌شود. در صورت بروز این مشکل، باید گاز موتور شارژ شود. لوله‌های کندانسور گرما را گرفته و به همین دلیل همیشه باید مقداری گرم باشند. اگر صفحه‌ی کندانسور سرد باشد؛ به این معنی است که گاز نشت کرده و موتور گاز کافی ندارد. یک راه دیگر برای تشخیص کمبود گاز کمپرسور یخچال، کشیدن یخچال از برق و گوش‌دادن به صدای آن است. درصورتی‌که صدای گاز را در لوله‌ها نشنوید؛ یعنی گاز به میزان لازم در موتور وجود ندارد.
شارژ کردن گاز یخچال باید توسط متخصص انجام شود. ابتدا باید از سوراخ نبودن کویل‌ها اطمینان حاصل کرده و سپس با استفاده از وکیوم تمامی رطوبت داخل یخچال را تخلیه کنید. پس از آن باید به‌آرامی گازهای قبلی را خارج کرده و گاز را شارژ کنید.
برای اطلاع از میزان پرشدن گاز، شارژ گاز باید وقتی انجام بگیرد که کمپرسور در حال کار است. نحوه‌ی شارژ یخچال‌های سایدبای‌ساید کمی متفاوت است. برای شارژ گاز موتور، بهتر است که از یک تعمیرکار متخصص کمک بگیرید.
نحوه‌ی سیم‌کشی کمپرسور یخچال
سیم‌کشی موتور یخچال، با سیم‌کشی سایر وسایل الکتریکی تفاوت دارد. این موتورها به دلیل داشتن بخش‌های مختلف مانند رله‌ی استارت و خازن، سیم‌کشی پیچیده‌تری دارند. برای انجام سیم‌کشی موتور یخچال باید کاملا با تمام بخش‌های آن آشنا باشید. همچنین لازم است بدانید که سیم‌کشی انواع یخچال‌های قدیمی و جدید نیز بسته به مدل‌های آن‌ها ممکن است متفاوت باشد.
انواع روغن کمپرسور یخچال
روغن‌های مصرفی در کمپرسور یخچال به دو دسته‌ی معدنی و مصنوعی تقسیم می‌شوند. از انواع روغن‌های معدنی میتوان به پارافین، ترکیبات آروماتیک، 4GS و 3GS اشاره کرد. روغن‌های مصنوعی شامل آلکیل بنزن، روغن‌های آلی و گلیکول می‌شوند. اگر میزان روغن نشت‌شده یا فرسوده‌شده زیاد نباشد، به تعویض روغن نیازی ندارید. تنها کافی است مقداری روغن به موتور اضافه کنید تا به‌درستی کار کند.
فروش انواع کمپرسور یخچال
سه برند پرفروش موتور یخچال در ایران شامل سامسونگ، سکاپ و هایتک هستند. موتورهای سامسونگ اکثرا روی یخچال‌های سامسونگ نصب می‌شوند؛ اما روی سایر یخچال‌فریزرها نیز قابل‌نصب هستند.
قیمت انواع کمپرسور یخچال
هزینه‌ی کمپرسور به موارد زیادی مانند برند، توان و ولتاژ موتور بستگی دارد. معمولا قیمت موتور یخچال بالاتر از دو میلیون است. باتوجه‌به نوسانات قیمت، نمی‌توان قیمت ثابتی برای موتور یخچال در نظر گرفت. برای اطلاع بیشتر راجع‌به قیمت موتور یخچال خود، می‌توانید مدل آن را در موتورهای جستجو سرچ کنید یا با نمایندگی فروش برند یخچال خود تماس بگیرید. همچنین شما می‌توانید با شماره‌گیری ۴۷۱۰۰-۰۲۱ از کارشناسان کاردون استعلام قیمت کنید.
انواع قدرت کمپرسور یخچال
قدرت کمپرسور به دو صورت الکتریکی و مکانیکی مشخص می‌شود. این دو معیار برای تعیین قدرت و ظرفیت موتور استفاده می‌شوند. موتورهای تولیدشده برچسب مشخصاتی دارند که قدرت آن‌ها برحسب وات یا اسب بخار روی این برچسب درج شده است. قدرت یخچال‌های خانگی کمتر از یخچال‌های صنعتی بوده و چیزی بین 6.1 تا 3.1 وات است. با مراجعه به برچسب مشخصات کمپرسور می‌توانیم از توان یخچال خود مطلع شویم.
علت سوختن و خرابی کمپرسور یا موتور یخچالی چیست؟
اگر موتور یخچال شما روشن نمی‌شود؛ احتمال سوختن آن وجود دارد. دلایل زیر می‌توانند از علت‌های احتمالی سوختن موتور باشند:
۱) نوسانات برق باعث سوختن موتور می‌شوند. برای جلوگیری از این مشکل می‌توانید از محافظ استفاده کنید.
۲) خرابی فن کمپرسور ممکن است باعث سوختن موتور شود.
۳) تمام‌شدن عمر مفید کمپرسور باعث سوختن آن می‌شود. عمر مفید موتورها معمولا بین هشت تا ده سال است.
۴) کم‌بودن فضای اطراف یخچال برای خروج هوا نیز باعث می‌شود کمپرسور بسوزد.
۵) خرابی ترموستات ممکن است باعث کارکردن بیش از حد موتور و سوختن آن شود.
البته روشن‌نشدن موتور یخچال می‌تواند به دلیل خرابی ترموستات یا اوورلود نیز باشد. برای اطلاع از دلیل روشن‌نشدن موتور یخچال، باید با تعمیرکار تماس بگیرید.
سوالات متداول
اگر ایراد از قطعات دیگر مانند رله استارت یا خازن باشد، مشکل با تعمیر یا تعویض آن قطعات برطرف می‌شود. اما اگر مشکل از کمپرسور یخچال باشد، کارشناسان توصیه می‌کنند که تعمیر آن خیلی به صرفه نیست و بعدا ممکن است دچار مشکل شود.
عمر مفید کمپرسور یا موتور یخچال بین ۱۰ تا ۱۵ سال است. البته میزان عمر آن به نحوه استفاده و شرایط نگهداری بستگی دارد.
سلام ممنون از توضیحات شما
یه سوال داشتم ایا یدکی داخل کمپرسورها مثل سوپاپ یا واشرها موجود میباشد یا میتوان از جایی تهیه کرد